28 juni 2015: van O Pedrouzo naar Santiago.

Ik moest vandaag nog een kleine 20 kilometer afleggen om voor de 4e keer te arriveren bij de kathedraal in Santiago. Omdat ik de mis van 12.00 uur nog wilde bijwonen ben ik om half zes opgestaan zodat ik om 6 uur,  als de cafés in Pedrouzo openen, nog snel een ontbijt kon meepikken. Waar ik geen rekening mee gehouden had, was dat het om kwart over zes nog donker is en laat nu de etappe na amper enkele honderden meters het bos induiken. Zonder behoorlijke zaklamp is de kans op verkeerd lopen vrij groot, want na goed 100 meter moest er al gekozen worden voor links of rechts. Ik heb dan maar even gewacht op andere pelgrims met zaklamp. Die verschenen vrij snel en na een half uurtje ‘meeliften’ was het voldoende licht geworden om de wegwijzers te onderscheiden zonder de hulp van kunstlicht.

Na ongeveer 10 kilometer kwam ik in een soort file terecht. Honderden jongeren ‘gewapend’ met Spaanse vlaggen en smartphones waaruit schelle muziek klonk, trokken eveneens op naar Santiago. Af en toe overstegen hun conversaties de muziek of zongen ze zelf Compostelaliederen. Vooral de meisjes lieten niet onbetuigd in het zingen. Naarmate ik dichter bij Santiago kwam, zwol het aantal jongeren evenredig aan. Hier en daar zag je in deze menigte, als je goed keek, nog een ‘klassieke’ pelgrim de laatste kilometers afhaspelen. Ik onderging deze laatste wandeling met gemengde gevoelens. Enerzijds is het toch ook wel een beetje aandoenlijk te zien hoe deze jongeren genieten van deze gezamenlijke wandeling en hun respect te ervaren, want ondanks de enorme drukte, waardoor de hele breedte van de wandelweg in beslag genomen werd, waakten zij ervoor dat ik ongehinderd kon passeren, waarbij ik elkens kon rekenen op een ‘buen camino’ in koor. Behalve deze nooit geziene drukte was het voor de rest tijdens deze etappe wel erg déjà vu na drie keer dit deel van de route gelopen te hebben (de Camino Portugese loopt over een ander parcours tijdens de laatste etappe).

Voor ik het eigenlijk goed besefte was ik al bij Monte Gozo zonder 1 keer halt gehouden te hebben voor een break. Er was nog te veel bewolking om Santiago in de verte te kunnen onderscheiden, ook al trokken massa’s naar een uithoek van een veldje van waaruit, bij heldere weersomstandigheden, de torens van de kathedraal te zien zijn. Na een slechte koffie en wat dadels heb ik mijn weg vervolgd en om half elf stond ik op het plein voor de kathedraal. Bij het pelgrimsbureau stond een wachtrij van ruim 30 meter aan te schuiven om hun compostela af te halen. Ik besloot om ‘de beker nu dan maar helemaal te ledigen’  en sloot aan bij de wachtrij. Dat wachten verliep overigens prima, want je hebt de tijd om kort je verhaal uit te wissselen met de pelgrims die voor en achter je in de rij staan. Daarnaast tref je daar ook ‘bekenden’ die je tijdens de wandeling ontmoet hebt.

Precies om 12.00 uur stapte ik met mijn compostella naar buiten en kon zodoende de pelgrimsmis van 12.00 uur nog bijwonen. Daar trof ik de Spaanse broers weer die ik sinds 2 dagen niet meer had gezien. We hadden geluk, want de botafumeiro werd ook gezwierd. Het verbod om te fotograferen of filmen werd tijdens het zwaaien van de botafumeiro door nagenoeg iedereen aan de laars gelapt en voor de toezichthouders was het dan ook onbegonnen werk om dit proberen alsnog te verhinderen. Na afloop van de kerkdienst kwam ik nog meer ‘bekenden’ van onderweg tegen.

Ik herinner me van mijn eerste camino dat ik de aankomst in Santiago niet als bijzonder of als ‘eindelijk-het-is-zo-ver’ ervaren heb. Dat was nu evenmin het geval. Eens te meer voor mij het bewijs dat het onderweg zijn belangrijker is dan het aankomen. En ja, onderweg zijn zal uiteindelijk toch ergens toe leiden, in dit geval Santiago, maar hoeft geen doel op zich te zijn. Misschien een erg nuchtere vaststelling, maar zo ligt het wel voor mij. Na 31 dagen ‘geleefd’ te hebben in een strakke structuur van vroeg opstaan, stappen, slaapplaats zoeken, rusten, spullen wassen, wat inkopen doen en slapen, moet de stap naar het ‘echte leven’ weer gemaakt worden. Ik ga daar alvast een begin mee maken gedurende de twee volgende dagen in Santiago om vervolgens op 1 juli, hopelijk gezond en wel, weer thuis te arriveren.

 

De Camino Francés of de Camino del Norte?

Het is me in deze korte tijd na afloop van de kustroute, en ook al daarvoor, verschillende keren gevraagd welke van de twee camino’s me het meest bevallen is. Zo ’n vergelijking kan alleen maar een subjectieve afweging zijn van een aantal criteria die voor mij ertoe doen. Geen algemeen geldig oordeel dus (voor zover dat er in deze context al bestaat). Daarnaast mag het volgorde-effect niet onderschat worden. Mijn eerste camino in 2012 was een overweldigende ervaring en een ontdekking! De herinneringen aan deze camino zijn beslist hierdoor gekleurd. Maar goed, dat is de realiteit en ik kan hoogstens proberen daar rekening mee te houden in mijn afweging.

Laat ik maar met de conclusie beginnen: voor mij is de Camino Francés veruit de camino waaraan ik het meeste plezier heb beleefd, die de sterkste indruk om me maakte, die mij het meest geraakt heeft, die ik het meest ‘camino’ vond.

Misschien moeilijk uit te leggen, maar de caminospirit die op de Francés aanwezig was heb ik hier gemist. Wat is de caminospirit dan? Wel, de camino wandelen is voor mij (ook) een spirituele activiteit. Je wil het dagdagelijkse overstijgen, in contact komen met jezelf, in contact komen met het trancendente. Dat vereist een aantal omstandigheden die dat faciliteren. Bijvoorbeeld de mensen die je tegenkomt, je medepelgrims. Waar zijn ze mee bezig, wat beweegt hen, hoe gedragen zij zich ten opzichte van jou. Wat delen ze met  jou (en jij met hen)? Vervolgens zijn er de mensen die je ontvangen in de albergues of andere plaatsen waar je kunt overnachten. Ook hierbij dezelfde vragen. Draagt hun manier van omgaan met je bij aan wat ik hiervoor beschreef. En tenslotte zijn er de plaatsen met hun gebouwen die kunnen bijdragen aan deze ervaring. Wat kunnen deze plaatsen en hun gebouwen je vertellen? Roepen ze bewondering en respect op? Raken ze je door hun schoonheid, hun technisch vernuft, hun creativiteit, hun verwijzing naar het mystieke? Wel al deze zaken heb ik op de Francésroute ervaren, of beter: heb ik daar ontdekt. Natuurlijk waren voorgaande zaken ook tijdens de kustroute aanwezig, maar in mindere mate. Nogmaals, je eigen instelling speelt een belangrijke rol, maar de katalysator zit in de camino.

Wie mijn verslagen naleest zal ook herhaaldelijk een stukje lichte ergernis aantreffen over de vele kilometers over verharde wegen lopen. Voor sommigen misschien geen punt, maar voor mij wel. Hoe kun je op een rijweg waar je regelmatig wordt afgeleid, waar je op je hoede moet zijn voor het verkeer, komen tot die ervringen die ik hiervoor in verband bracht met de caminospirt? Moeilijk wat mij betreft.

Wat te denken van een pelgrimage langs gesloten kerken? Kerken zijn een symbool voor beschutting. Je mag er zijn. Als het regent of onweert, als je moe bent en even wil rusten, als je verkoeling zoekt, maar ook als je even op verhaal wil komen of gewoon een stil moment zoekt voor jezelf.

Laat me met een positieve noot eindigen. De kustroute heeft me adembenemende momenten bezorgd in een natuur zoals ik die nog maar zelden ben tegengekomen. De stilte en de eenzaamheid van de eerste dagen, hoe moeilijk ook, waren van een intensiteit en indringendheid die je op de populaire camino Frances wellicht alleen nog tijdens de wintermaanden kunt ervaren. Ook de kustroute heeft de appetijt voor het caminowandelen alleen maar in stand gehouden. Wie weet? De Camino Primitivo is voor mij nog onontgonnen gebied. Wie weet?

De dag na mijn aankomst in Santiago ging ik op bezoek bij ‘ De huiskamer van de Lage Landen’, een initiatief van het Nederlands Jacobsgenootschap welke zich ten doel stelt pelgrims uit de Lage Landen te ontvangen. Een kopje kofiie, een babbel, andere aangekomen pelgrims ontmoeten. Ofschoon wel ‘heel erg Nederlands’, vond ik het een prettige ervaring. Op een tafel trof ik een kaartje aan met een tekstje van R. Rieter die mij erg trof en dat wat mij betreft goed verwoordde zoals het voor mij voelt:.

Vanaf hier

zal ik terugkeren

naar het gewone leven

van alledag,

niet gewoon meer

na al wat ik ervaren heb

en als rijkdom

opgegeslagen in de weg

die ik zelf ben.

 (Ricky Rieter)